Askerliği Gelmeyene Ne Denir?
İstanbul’da bir akşamüstü, günün yoğunluğunun ardından bir kafede oturuyorum. Bir yandan kahvemi yudumlarken, diğer yandan Instagram’da eski arkadaşlarımdan birinin paylaştığı askerlik fotoğraflarına göz atıyorum. O an, kafamda bir soru beliriyor: “Askerliği gelmeyene ne denir?” Bu, aslında sıradan bir soru değil, oldukça düşündürücü bir soru. Çünkü bir yandan toplumsal bir yükümlülük, diğer yandan kişisel bir tercih meselesi. Peki, günümüzde askerlik yapmamış birine ne denir? Bu yazıda, askerlik olgusunun toplumsal ve bireysel açıdan nasıl şekillendiğini, bu sorunun arkasındaki duyguları ve toplumda yarattığı etkiyi tartışacağım.
Askerlik: Geçmişten Bugüne Bir Yükümlülük
Türkiye’de askerlik, neredeyse bir erkeklik rite olarak kabul edilir. En azından geçmişte öyleydi. Benim de gençliğimin önemli bir parçasıydı. 18 yaşına basar basmaz, herkesin aklında “Askerlik ne zaman?” sorusu vardır. Aileler, arkadaşlar, akrabalar sürekli bu konuya değinir. Hatta bazen bu, bir insanın “olgunluk” seviyesini belirleyen bir dönüm noktası gibi görülür. Askerlik yapmak, bir nevi erginleşmenin, erkek olmanın kanıtı gibi algılanır.
Ancak zamanla, değişen toplumsal yapılar, bireysel özgürlükler ve günümüzün yaşam koşulları, askerlik gibi geleneksel yükümlülükleri sorgulatmaya başladı. Teknoloji, iş hayatı, eğitim gibi unsurlar, insanları farklı önceliklere yönlendirdi. Ve şimdi, askerliğini yapmayan birini düşündüğümüzde, aslında toplumda “ne denir” sorusu da biraz kafa karıştırıcı hale geliyor.
Toplumun Beklentileri ve “Askerlik Yapmayan” Olgusu
Bu soruya çok farklı cevaplar verebiliriz. “Askerlik yapmayan” kişiye genellikle “askerlikten kaçan” ya da “askerliğini erteleyen” gibi ifadelerle hitap edilir. Genelde bu, olumsuz bir anlam taşır. Çünkü toplumda bir norm vardır: Erkekler askere gitmelidir. Ama gerçekten de bu norm hala geçerli mi? Bu konuda açıkçası kendim de bazen ikilemde kalıyorum. Bir yanda toplumun beklentileri, diğer yanda bireysel özgürlükler ve kişisel tercihler…
Benim gibi İstanbul’da yaşayan, günlük yaşamını ofiste sürdüren bir genç için bu yükümlülük bir yandan sıkıcı ve gereksiz görünebilir. Çünkü hayatın hızlı temposu, iş dünyası ve kişisel hedefler çok daha öne çıkıyor. Ama diğer yanda, bazı insanlar hala askerlik fikrini, bir erdem, bir olgunluk testi olarak görüyor. İşte bu çelişki, bazen insanı ikilemde bırakabiliyor.
Askerlik ve Erteleme: Bir Değişim Süreci
Günümüzde askerlik, eskisi kadar mutlak bir zorunluluk gibi görünmüyor. Askerlik, artık sadece bir “erkek olma” durumu değil. 2020’lerden itibaren gençler için çeşitli erteleme seçenekleri mevcut. Eğitim, sağlık, iş gibi durumlarla askerliğin ötelendiği yıllar oldu. Ancak ötelemelerin, bir noktadan sonra insanın psikolojisini nasıl etkilediğini de görmek mümkün. Uzun yıllar boyunca askerliği erteleyen bir insan, sonunda o adımı atmak zorunda kaldığında büyük bir stres ve endişe yaşayabiliyor. Zaten askere gitme süreci, birçok kişi için “toplumun zorunlu sınavı” gibi bir anlam taşıyor.
Bir arkadaşımın durumu aklıma geliyor; askerlik için tam zamanı geldiğinde, “Bunu gerçekten yapmak istiyor muyum?” diye sormuştu. Hangi sorular sorulmalı, ne gibi hazırlıklar yapılmalı, vatanseverlik mi, yoksa bir zorunluluk mu? O gün, askerlik konusunu ve toplumsal baskıları konuşmuş, bir miktar rahatlamıştık. Ama ertelenmiş ve belirsizleşmiş bir yükümlülüğün, insan üzerinde nasıl bir baskı oluşturduğunu o an daha iyi anlamıştım.
Askerlik ve Toplumsal Kimlik
Toplumun, askerlik yapmamış birine ne dediğine gelirsek, aslında bu, sosyal bir kimlik sorunu yaratabilir. Askerlik yapmak, bir anlamda “tam erkeklik” olarak görülebilirken, askerliğini yapmayan birisi, bazen toplumun gözünde eksik ya da eksik yetişmiş biri gibi algılanabilir. Bu algı, özellikle küçük yerleşim yerlerinde daha yoğun olabilir. Bu noktada, askerliğini yapmayan birine “kaçak” ya da “yok” gibi tanımlamalar yapılabilir. Ancak şunu unutmamak gerekir ki, askerliğini yapmayan birinin yaşam biçimi, tercihi ya da kararı, toplumdaki normlardan farklı olabilir. Her birey, kendi yaşamını şekillendirme konusunda özgürdür ve bu noktada askerliğin ne ifade ettiği kişiden kişiye değişir.
Gelecekte Askerlik ve Toplumsal Algılar
Sonuç olarak, askerlik yapmak ya da yapmamak, toplumsal algılara ve bireysel tercihlere dayalı bir durumdur. Zamanla, askerliğin zorunluluğu sorgulanabilir, değişebilir ya da daha esnek bir hale gelebilir. Bu noktada önemli olan, bireylerin kişisel kararlarını özgürce verebilmeleri ve toplumsal baskılardan bağımsız bir şekilde bu konuda düşüncelerini ifade edebilmeleridir. Gerçekten de, askerlik yapmamış birine ne denir sorusu, bu toplumun kolektif değerlerinin nasıl değişeceğiyle de ilgili. Belki de bir gün, bu soruyu sormak bile gereksiz olacak.